Biblioteka e Aleksandrisë qëndron si një nga institucionet më legjendare të botës antike. E njohur si një qendër për të mësuar, kjo bibliotekë madhështore tërhoqi studiues nga i gjithë Mesdheu dhe strehoi dorëshkrime të panumërta, që mund të përfshinin fusha të ndryshme të dijes. Sot, Biblioteka e Aleksandrisë mbetet një simbol i kërkimit për dije, zbulim shkencor dhe kuptim kulturor – pavarësisht nga fakti se shumë nga ato që dimë për të janë të mbuluara me mister.
Origjina e Bibliotekës së Madhe
Biblioteka e Aleksandrisë u themelua në shekullin III pes në qytetin egjiptian të Aleksandrisë, nën sundimin e Ptolemeut I Soter, një nga gjeneralët e Aleksandrit të Madh. Ptolemeu synonte ta bënte Aleksandrinë një qendër të të mësuarit dhe kulturës, duke rivalizuar Athinën. Ai dhe pasardhësi i tij, Ptolemeu II, ndoqën këtë vizion duke tërhequr disa nga studiuesit dhe mendimtarët më të nderuar në qytet. Biblioteka u bë pjesë e një kompleksi më të madh të quajtur Mouseion, ose “tempulli i muzave”, i cili funksiononte si një institucion kërkimor, akademi dhe qendër kulturore.
Ptolemeu I dhe pasardhësit e tij fituan në mënyrë agresive tekste për bibliotekën duke dërguar agjentë anembanë botës së njohur për të blerë, marrë hua ose kopjuar dorëshkrime të vlefshme. Ekziston edhe një përrallë që Ptolemeu III urdhëroi që të gjithë librat që mbërrinin nga deti duhej të konfiskoheshin, të kopjoheshin dhe të ruheshin në bibliotekë.
Mbledhja dhe Organizimi
Koleksioni i bibliotekës, ndonëse i pamundur të matet sasia, mendohet të ketë përfshirë qindra mijëra libra, që përmbajnë vepra në filozofi, shkencë, matematikë, astronomi, mjekësi dhe letërsi. Studiuesit sot vlerësojnë se biblioteka mbante diku midis 40,000 dhe 400,000 tekste, shumë prej të cilave përfaqësonin të vetmet kopje të njohura të veprave të rëndësishme.
Pavarësisht këtij koleksioni monumental, biblioteka nuk funksiononte si bibliotekat moderne me një sistem të centralizuar katalogu. Në vend të kësaj, librat ruheshin sipas zhanrit ose autorit, me lista që studiuesit përpiluan për të ndihmuar në lundrimin e informacionit të gjerë. Për këtë arsye, qasja në informacione specifike mund të ketë qenë një detyrë e mundimshme, që kërkon kohë dhe ndihmën e studiuesve ose bibliotekarëve.
Dijetarët e Aleksandrisë
Disa nga mendjet më të mëdha të botës antike kanë punuar në Aleksandri, duke dhënë kontribute novator në fusha të ndryshme. Një studiues i tillë, Euklidi, quhet shpesh “Babai i Gjeometrisë”. Vepra e tij, Elementet, e përpiluar në Aleksandri, u bë një nga tekstet më me ndikim mbi matematikën në histori. Një tjetër ishte Eratosthenes, i cili llogariti me saktësi perimetrin e Tokës brenda një diferencë jashtëzakonisht të ngushtë. Aristarku propozoi modelin e parë të njohur heliocentrik të sistemit diellor, ndërsa Hipparchus bëri përparime në të kuptuarit e trupave qiellorë dhe krijoi një formë të hershme të trigonometrisë.
Biblioteka gjithashtu ruajti dhe zgjeroi vepra nga kultura të tjera, veçanërisht nga qytetërimet greke, babilonase dhe egjiptiane, duke krijuar një mjedis ku shkëmbimi ndërkulturor mund të lulëzonte.
Misteri i shkatërrimit të tij
Biblioteka e Aleksandrisë është e famshme jo vetëm për njohuritë e saj, por edhe për fundin e saj misterioz. Ndryshe nga besimi i zakonshëm, ai nuk u shkatërrua në një ngjarje të vetme, por ka të ngjarë të përballet me faza të shumta rënieje. Goditja e parë e rëndësishme mund të ketë ardhur rreth vitit 48 pes, kur forcat e Jul Cezarit i vunë zjarrin aksidentalisht një pjese të qytetit, duke shkaktuar dëme të konsiderueshme. Disa burime sugjerojnë se biblioteka ose një pjesë e koleksionit të saj mund të ishte djegur, megjithëse të tjerë argumentojnë se dëmi nuk ishte i madh.
Më vonë, gjatë sulmit të perandorit Aurelian në Aleksandri në shekullin e 3-të të es, ka të ngjarë të ketë ndodhur një shkatërrim i mëtejshëm, duke dëmtuar potencialisht atë që kishte mbetur nga koleksioni i bibliotekës. Së fundi, në shekullin e IV të erës sonë, konfliktet fetare dhe politike mund të kenë çuar në neglizhencë dhe shkatërrim të mëtejshëm, veçanërisht pasi Perandoria Romake e zhvendosi fokusin e saj në mësimet e krishtera. Nga shekulli i 5-të, çdo mbetje e bibliotekës ka të ngjarë të jetë zhdukur prej kohësh, koleksioni i saj u shpërnda ose humbi përgjithmonë.
Trashëgimia e Bibliotekës së Aleksandrisë
Trashëgimia e Bibliotekës së Aleksandrisë vazhdon të frymëzojë kuriozitet, shpresë dhe vajtim për njohuritë e humbura. Imazhi i saj i qëndrueshëm si një utopi intelektuale na kujton vlerën e ruajtjes dhe ndarjes së njohurive nëpër kultura.
Historia e Bibliotekës së Aleksandrisë nxjerr në pah rëndësinë e të mësuarit, shkëmbimit kulturor dhe ruajtjes së njohurive.Biblioteka e Aleksandrisë na kujton se kërkimi për dije është i përjetshëm dhe vendimtar për përparimin njerëzor.
Leave a Reply