Korça, 7 mars 1887 – aty nisi historia
- Në qytetin e Korçës, më 7 mars 1887, u hap për herë të parë shkolla e parë në gjuhën shqipe, e njohur sot si Mësonjëtorja e Parë Shqipe. Kjo ngjarje përfaqëson një ndër momentet më të rëndësishme në historinë arsimore dhe kulturore të shqiptarëve. Nuk ishte thjesht hapja e një shkolle, por një akt i madh atdhetarie dhe vetëdijeje kombëtare, në një periudhë kur Perandoria Osmane kishte ndaluar përdorimin e gjuhës shqipe në jetën publike dhe arsimore.
- Në fund të shekullit XIX, shqiptarët përballeshin me sfida të mëdha në ruajtjen e identitetit kombëtar. Mungesa e një sistemi arsimor në gjuhën amtare dhe ndikimet e huaja – greke, osmane, sllave – rrezikonin zhdukjen graduale të gjuhës dhe kulturës shqiptare. Në këtë kontekst, hapja e një shkolle ku mësohej në shqip ishte një akt i guximshëm dhe thellësisht patriotik.
Hapja e Mësonjëtores ishte rezultat i një pune të palodhur të patriotëve shqiptarë brenda dhe jashtë atdheut. Ajo u mbështet sidomos nga Shoqëria e të Shtypurit Shkronja Shqip me qendër në Bukuresht, e cila kontribuoi me fonde, libra dhe abetare në gjuhën shqipe.
Ndër figurat më të rëndësishme që dhanë kontribut në këtë përpjekje përmenden:
- Pandeli Sotiri – drejtori i parë i shkollës, mësues dhe aktivist i rëndësishëm i Rilindjes Kombëtare.
- Naim Frashëri – një nga figurat më të mëdha të letërsisë dhe kulturës shqiptare, i cili ndihmoi në hartimin e abetareve dhe teksteve shkollore.
- Koto Hoxhi, Petro Nini Luarasi, Jani Vreto, Naum Veqilharxhi – figura që luajtën rol vendimtar në përhapjen e arsimit dhe gjuhës shqipe.
Mësimi dhe programi shkollor
- Në këtë shkollë zhvilloheshin mësime në gjuhën shqipe, duke përdorur një alfabet latin të standardizuar. Mësimet përfshinin shkrim-lexim, aritmetikë, histori, njohuri të përgjithshme dhe edukatë qytetare. Shkolla ishte fillimisht për djem, por u kthye shpejt në model për hapjen e shkollave të tjera shqiptare në zona të ndryshme të vendit.
Hapja e Mësonjëtores nuk u prit mirë nga autoritetet osmane dhe as nga kleri grek, të cilët e panë këtë si një akt kundër ndikimit të tyre në rajon. Patriotët shqiptarë që u angazhuan në këtë nismë shpeshherë u persekutuan, u internuan ose u kërcënuan. Megjithatë, përkrahja e popullit dhe përkushtimi i mësuesve bënë që kjo shkollë të funksionojë dhe të frymëzojë brezat që do të vinin më pas.Sot, ndërtesa e Mësonjëtores shërben si Muzeu Kombëtar i Arsimit në qytetin e Korçës. Ajo është një simbol i përpjekjeve për arsim kombëtar dhe për ruajtjen e gjuhës shqipe. 7 Marsi, dita e hapjes së saj, festohet çdo vit në Shqipëri si Dita e Mësuesit, në nder të të gjithë atyre që dhanë dhe japin kontribut në përhapjen e dijes.
