Në rrugët e gjalla të Shkupit, ku zhurma e makinave përzihet me aromën e kafesë dhe jehonat e një historie të lashtë, Kanuni i Lekë Dukagjinit ndihet si një pëshpërimë nga malet e largëta të veriut. Ky kod, i lindur në zemrën e një populli që jetonte sipas ligjeve të pashkruara, është më shumë se një relike; është një filozofi që na fton të pyesim: si mund të jetojë tradita në një botë që ndryshon çdo ditë? Me një shpresë të zjarrtë për trashëgiminë tonë kulturore, unë shoh në Kanun një dritë që mund të na udhëheqë, edhe në kaosin e modernitetit.
Rrënjët e një Kodi të Gjallë
Imagjino një kohë kur malet e Shqipërisë së veriut ishin ligji i vetëm. Në fshatrat ku shteti nuk kishte zë, Kanuni i Lekë Dukagjinit lindi si një melodi gojëdhënash, e kënduar nga pleqësitë nën hijen e lisave të vjetër. Ishte një kod që rregullonte gjithçka: nga nderi i familjes deri te zgjidhja e konflikteve të rënda, si gjakmarrja. Besa, fjala e dhënë, dhe drejtësia ishin shtyllat që mbanin gjallë një bashkësi ku mbijetesa varej nga besimi i ndërsjellë. Kjo traditë gojore, e kalitur nga breza, mbart një magji të veçantë – fuqinë e fjalës së gjallë, që përshtatej me çdo epokë. Por, si çdo melodi, ajo rrezikonte të zbehej nëse nuk do të ruhej.
Nga Goja në Letër: Një Akt i Guximshëm
Kur Shtjefën Gjeçovi, një dijetar me shpirt të ndezur, vendosi të shndërrojë Kanunin në një tekst të shkruar në fillim të shekullit të 20-të, ai bëri më shumë se sa një akt dokumentimi. Ai e ktheu një shpirt të lirë në një formë të prekshme, si një flutur e kapur në një kavanoz qelqi. Ky kalim nga gojëdhëna në shkrim i dha Kanunit një jetë të re, duke e bërë të arritshëm për një botë që po ndryshonte me shpejtësi. Por çfarë humbi në këtë transformim? Një fjalë e shkruar është e përjetshme, por a mund të mbajë të njëjtën zjarr që digjej në zemrat e malësorëve? Në Shkup, ku moderniteti ndërthuret me të kaluarën, unë shoh këtë akt si një urë mes dy botëve – një përpjekje për të ruajtur atë që jemi, edhe kur bota përreth nesh ndryshon.
Kanuni në Botën Moderne: Një Sfida dhe një Shpresë
Në rrugët e Shkupit, ku ekranet ndriçojnë më shumë se yjet, Kanuni mund të duket si një jehonë nga një kohë e largët. Parimet e tij – besa, nderi, drejtësia – tingëllojnë si ideale fisnike, por a mund të jetojnë në një botë ku suksesi matet me shpejtësi dhe pasuri? Si dikush që jeton mes diversitetit të këtij qyteti, unë kritikoj disa anë të Kanunit, si gjakmarrja, që mund të ketë penguar pajtimin dhe përparimin. Por në thelbin e tij, unë gjej një mesazh që ende kumbon: ideja se bashkësia dhe përgjegjësia ndaj njëri-tjetrit janë vlera që tejkalojnë kohën. Në një qytet si Shkupi, ku kulturat ndërthuren, Kanuni mund të na mësojë të ndërtojmë ura, të respektojmë njëri-tjetrin dhe të gjejmë nderin në bashkëjetesë.
Një Trashëgimi që Frymon
Kanuni i Lekë Dukagjinit nuk është thjesht një libër i vjetër; është një ftesë për të reflektuar mbi atë që na bën shqiptarë. Nga gojëdhëna në shkrim, ai ka sfiduar shekujt, dhe tani na sfidon ne të gjejmë kuptimin e tij në një botë moderne. Në Shkup, mes zhurmës dhe ngjyrave të qytetit, unë shoh shpresë: Kanuni mund të jetë një yll polar që na orienton, duke na kujtuar se tradita dhe moderniteti nuk janë armiq, por bashkëudhëtarë. Le ta mbajmë këtë trashëgimi gjallë, jo si një relike, por si një burim frymëzimi për një të ardhme ku besa dhe drejtësia ende kanë një zë.
