Një moment historik në Vatikan: Lahuta shqiptare, zëri epik më i vjetër i Europës, dëgjohet në selinë e Shenjtë.
Në ceremoninë kushtuar Nënë Terezës në Vatikan, ndodhi diçka që nuk ishte thjesht artistike, por kulturore dhe simbolike: në mes të atyre mureve të shenjta u dëgjua lahuta. Tingulli i saj i thellë dhe i lashtë udhëtoi nga Alpet e Veriut deri në Vatikan, duke sjellë me vete kujtesën e një populli të tërë.
Lahuta nuk është thjesht vegël. Ajo është arkiv i gjallë, bibliotekë e pa shkruar, memorie e epikës europiane. Me një tel të vetëm, ajo ka ruajtur shekuj të tërë histori, legjenda, mite, kode nderi, luftë, humbje e fitore. Me të janë kënduar “Këngët e Kreshnikëve”, cikli epik që shumë studiues e konsiderojnë si epika më e lashtë e ruajtur ende në Europë në formë të gjallë. Ajo që na lidh me një botë që ka ekzistuar para shteteve moderne, para librave, para arkivave.
Dhe ky tingull u dëgjua në Vatikan. Nuk është rastësi që kjo ndodhi gjatë një eventi për Nënë Terezën. Figura më universale e shqiptarëve, e cila i dha botës shembullin e përulësisë dhe të dashurisë njerëzore, bëri që kultura dhe spiritualiteti shqiptar të rikthehen në vështrimin global. Në këtë mënyrë, lahuta u bë jo vetëm vegël muzikore, por urë mes origjinës sonë dhe botës. Një popull me histori të lashtë, që në Vatikan u prezantua jo me fjalë, por me tingull.
Ky moment mund të hapë një epokë të re për kulturën tonë. Lahuta prej vitesh është studiuar nga muzikologë europianë, si një “fossil” i gjallë i epikës indigjene. Këngët e Kreshnikëve po kërkohet të futen në UNESCO si pasuri jomateriale. Dhe tani, dëgjimi i lahutës në këtë hapësirë, i jep edhe më shumë vlerë këtij misioni.
Ndoshta ky është momenti kur Shqipëria dhe shqiptarët fillojnë të kuptojnë se kultura jonë nuk është e vogël, dhe nuk është lokale. Ajo ka dimensione universale. Ajo ka zë. Dhe në Vatikan, për herë të parë, bota e dëgjoi atë zë në formën e tij më të pastër, më autentike, më shekullore.
Një instrument i lashtë shqiptar, që dikur këndohej pranë zjarrit në odat e maleve, u ngrit në nivel simboli europian. Dhe kjo është diçka që meriton të kujtohet, të shkruhet, të dokumentohet. Sepse kjo nuk është thjesht histori muzike. Kjo është histori identiteti. Kjo është histori shpirtërore. Kjo është histori kombi.
