BESËTYTNITË

Besëtytnitë janë bindjet, konviktimet, ose bindjet e thella që një individ ka në lidhje me diçka të caktuar, qoftë ato të lidhura me besimin fetar, vlerat, filozofinë, ose koncepte të tjera. Ato ndikojnë në sjelljet dhe veprimet e një personi duke i dhënë atij/saj një udhëzim në jetë dhe një bazë për të marrë vendime. Besëtytnitë mund të jenë të ndryshme për çdo individ dhe ndërtohen nëpërmjet përvojave, edukimit, dhe ndikimeve kulturore dhe shoqërore.

Në gjirin e Ballkanit, nëpër malet e shtrira dhe fushat e gjëra të Shqipërisë, tronditet një histori e lashtë që është ruajtur thellë në zemrat dhe në rrënjët e saj. Populli shqiptar, me trashëgiminë e tij të pasur kulturore, ka mbajtur me krenari besëtytnitë, mitet, dhe traditat që i kanë kultivuar nëpërmjet shekujve.

Në qendër të kësaj trashëgimie të pasur gjendet një përkujdesje e veçantë për besimin. Besimet e lashta janë një thes i çmuar i njohurive dhe bindjeve që shqiptarët kanë përcjellë brez pas brezi. Këto besime kanë qenë një pjesë e thellë e identitetit të tyre, e lidhur ngushtë me kulturën, historinë, dhe mënyrën e tyre të jetesës.

Një nga karakteristikat më të dallueshme të besëtytnive në kulturën shqiptare është përqendrimi në liri dhe lirinë e shpirtit. Besimi në Hyjninë, respekti për natyrën dhe tokën, si dhe krenaria për vlerat e traditës janë bërthama e besimeve të thella të këtij populli.

Ka situata ku Besëtytnitë janë të palidhura dhe nuk kanë baza logjike të qëndrueshme. Disa nga këto Besëtytni mund të jenë supersticionet, trillimet, teoritë konspirative, ose bindjet e paqëndrueshme të krijuara pa asnjë fakt apo evidencë të vërtetë që i mbështesin. Për shembull, besimi se numri i të keqes është i lidhur me një datë të caktuar, ose mendimi se një person mund të manipulojë fatin me veprime të caktuara, janë disa nga besëtytnitë që nuk kanë mbështetje të faktit dhe nuk kanë baza logjike solide. Këto besëtytni shpesh ndikojnë në veprimet e njerëzve, megjithatë ata nuk kanë lidhje me realitetin dhe shpesh janë të pamotivuara nga logjika apo fakte të qëndrueshme.

Dhe ja, disa besëtytni dhe çfarë fshihet pas besimit të tyre :

1. KUR MACJA E ZEZË TË “PRET” RRUGËN

 Nëse ti duke kaluar rrugën qoftë në këmbë apo me makinë, vetëm apo nën shoqërinë e dikujt dhe macja e zez “pret” rrugën tuaj atëherë mik i dashur ty të mpiu e zeza!! Kjo nënkupton që rruga për ku je nisur sjellë fat të keq e fatkeqësi dhe ju duhet me patjetër të ktheni mbrapsht.

Kjo duhet të datoj nga mesjeta, kur macet konsideroheshin kafshë të shtrigave, kështu për të mos patur fatkeqësi ato edhe vriteshin.

2. E ZEZA E TË MARTËS SË ZEZË

 Mendohet se e marta është dita kur Zoti krijoi të ligën. Dhe? Sipas më të vjetërve nuk është mirë ( nënkuptohet sikur në asnjë mënyrë, shans teorik nuk ka) që ju të pastroni të martën, të punoni punë me dorë apo edhe të laheni.

3. PRERJA E THONJVE NATËN

 Ndoshta me këtë besëtytni jemi rritur të gjithë ne. Është mjaft e çuditshme por, “aspak e pabesueshme”. Sipas këtij besimi nuk është mirë të prisni thonjtë natën ose edhe të prisni edhe të dorës edhe të këmbës njëkohësisht sepse, dikush do të vdesë në ditën tuaj të dasmës, apo do të ketë edhe dasmë edhe vdekje në një ditë.

4. PARATË DHE DUART

 Besohet që nëse të kruhet dora e djathtë do të japësh para, por nëse të kruhet e majta, do të marrësh para.

5. AKREPAT E ORËS

 Jo gjithmonë besëtytnitë janë besime të lashta apo beine që më të vjetrit na i kanë mësuar, shpesh herë ato mund të jenë fare të freskëta. Shembulli konkret është besimi që kur e kap orën 11:11; 13:13 dikush po mendon për ty. Dhe kjo është fare e freskët, është e kohës së smartphone – ve.

6. PASQYRA E THYER

 Romakët e lashtë besonin se tek pasqyrat ka fragmente të shpirtit tonë, kështu që me thyerjen e saj, “thyhej” në një farë mënyre edhe mirëqenia apo shëndeti i dikujt. Ata gjithashtu besonin se shpirti i njeriut rigjenerohet pas 7 vitesh, prandaj numri 7 lidhet me pasqyrën e thyer. E shpesh herë tek ne besohet po t’u thye pasqyra 7 vite nuk do të martohesh.

7. ÇADRA E HAPUR BRENDA

 Egjiptianët e lashtë besonin se çadrat ishin aksesor shumë mbretëror dhe se hija që krijonin ishte e frikshme. T’i hapje ato në ambiente të brendshme, konsiderohej si ofendim ndaj Zotit dhe Diellit. Sot, besohet që nëse e hap çadrën në ambient të mbyllur thërret djajtë.

8. LULJA E TËRFILIT

 Tërfili dhe gjetja e tij konsiderohet si e rrallë dhe fatsjellës, por pse? Sipas legjendave, kjo gjethe është këputur nga Eva, gruaja e dërguar nga parajsa. Ajo zgjodhi këtë, për të mos harruar kurrë kopshtin e Edenit. Prandaj lulja e Tërfilit përfaqëson fat të mirë dhe prosperitet.

Besëtytni tjera janë edhe :

“kur të gjejnë duke ngrënë, të do vjehrra”
“kur ndërron lugë ose vendin ku je ulur, ndërron partner në të ardhmen”
“kur hyn për herë të parë diku, për fat nisë me këmbën e djathtë”
“në qoftë se të zë lemza, po të përmendin”

Trashëgimia e besëtytnive në kulturën shqiptare ka qenë dhe mbetet një pjese e rëndësishme e identitetit të tyre kombëtar. Është një thes i pasur që reflekton identitetin , vlerat dhe krenarinë që ndjejnë për rrënjët e tyre të forta. Këto besime, me një përmbajtje të thellë emocionale dhe shpirtërore, janë pjesë e vlerave që e bëjnë këtë popull të veçantë në historinë e Ballkanit.